İNFERTİLİTE
- İnfertilite nedir?
- İnfertiliteye yol açan sebepler
- Erken Yumurtalık Yetmezliği (POF) nedir?
- Erken yumurta yetmezliği, erken menopoz mudur?
- Kadında İnfertilite nedenleri
- Açıklanamayan İnfertilite
- Yaş Faktörü
- Kısırlık Belirtileri Nelerdir?
- Kısırlık TestiNasıl Yapılır?
- Kısırlık Nasıl Tedavi Edilir?
- Medikal Tedavi
- Cerrahi Yaklaşımlar
- Tüp Bebek (IVF) Tedavisi
- Hypnofertilite
- Bütüncül Tıp Yaklaşımları
İnfertilite nedir?
İnfertilite, üreme sistemi ile ilgili bir sağlık sorunudur. Her 100 çiftten 15-20’sinde görülür. Kısırlık (infertilite) çiftlerin düzenli ilişkiye girmelerine rağmen 1 yıl içinde gebelik gerçekleşmemesi olarak tanımlanır. Kadınlar 35 yaşın üzerindeyse, muayene geçmişinde kısırlıkla ilgili bulgular varsa zaman kaybetmeden bir an önce tedaviye başlanmalıdır. Yaşın ilerlemesiyle beraber kadınlar doğurganlık şanslarını ciddi olarak kaybederler. Bu azalış 32-35 yaşlarına kadar çok belirgin olmasa da özellikle 38 yaşından itibaren hızla artar. 40’lı yaşlara gelindiğinde ise %75’e varan fertilite kayıpları gözlenir. Erkeklerde yaşın fertiliteye etkisi kadınlarda olduğu kadar belirgin değildir.
İnfertilite bazen tek bir sebebe bağlı olabildiği gibi, birkaç faktörün birleşimi de olabilir.İnfertiliteye çözüm bulabilmek için, güvenli ve etkili birçok tedavi yöntemi vardır. Bu tedaviler çiftlerin bebek sahibi olma şansını artırır. Kısırlığın nedeni, kadına veya erkeğe ait olabileceği gibi yüzde 10-15’lik hasta grubunda tüm araştırmalara rağmen hala bir neden bulunamadı.
İnfertilitenin kaynağına göre yapılan ameliyatlar, ilaç ile tedavi, tüp bebek ya da beslenmede yapılan değişiklikler, strese bağlı oluşan gerginlikler için psikoterapi, ozon, akapunktur, prp ve hipnoz farklı tedavi seçenekleri sunmaktadır.
Kadınlarda İnfertiliteye yol açan sebepler
Kadınlarda görülen kısırlık sebepleri arasında tüpteki tıkanıklık ve tüpün çeşitli nedenlerden dolayı tahrip olması, endometriosiz, adet döngüsünün düzensizliği, azalan yumurtalık rezervi, yumurtlama bozukluğu, polikistik over sendromu, erken menopoz, hormonal bozukluklar, geçirilmiş enfeksiyonlar ya da karın içi operasyonlar, karın içi yapışıklıklar, myomlar, kanser öyküsü ve kanser tedavisi gibi nedenler sayılabilir. Geç ergenlik, adet olamama, diabet, tiroid hastalıkları, prolaktin artışı, obezite, yanlış beslenme alışkanlıkları, stres, sigara tüketimi, yoğun kafein ve alkol kullanımı da infertiliteye yol açabilir.
Erken Yumurtalık Yetmezliği (POF) nedir?
Erken yumurtalık yetmezliği 40 yaşından önce yumurtalık fonksiyonlarının azalması durumudur. 35 yaşından önceki kadın hastalarda kısırlık varsa (normal yoldan gebe kalamıyorsa) 6 aydan daha önce doktora başvurması gerekir.
Erken yumurtalık yetmezliği bazı genetik hastalıklarda taşıyıcı olan kadınlarda daha sık görülmektedir. Sigara kullanımı, kanser tedavisi (radyoterapi-kemoterapi almış hastalar), obezite, D vitamini yetersizliği, stres, bazı antioksidanların yeteri kadar alınamaması ya da çeşitli toksik maddeler bu duruma yol açabilir.
Erken yumurtalık yetmezliği tanısı alan bir hastanın ultrasonografide hala yumurtası tespit edilirse, yani yumurtalık rezervi tamamen bitmediyse çeşitli tedavi yöntemleri ile kaliteli yumurtalar elde edilebilir. Bu nedenle tüp bebek tedavisine zaman kaybetmeden geçilmelidir.
Erken yumurta yetmezliği, erken menopoz mudur?
Erken yumurta yetmezliği (POF) belirtileri menopoza benzer özellikler gösterir. Bu yüzden meopozla karıştırılabilir.
Klinik olarak neler görülür; adet kanaması düzensiz yada hiç yoktur. Sıcak basmaları ve gece terlemeleri olabilir. Uyku düzensizlikleri, sinirlilik, vajinal kuruluk hissetme, enerji kaybı, cinsel isteksizlik, cinsel ilişki de ağrı ve kısırlık gözlenebilir. Erken yumurtlama tedavisinde rezervi artırmak için, sigara bırakılması, egzersiz, sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlıkları ve stresten uzaklaşma, bedendeki toksik maddelerden arınma bu yavaşlatmayı azaltmak için önemlidir. Bütüncül tıp bakış açısıyla yaklaşılan bu grup hastalarda oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Kadında İnfertilite nedenleri
Fallop Tüplerine Ait Nedenler
Gebeliğin olabilmesi için vaginaya dökülen spermler rahimin içini geçerek, tüplerden yumurtaya ulaşması gerekir. Bu nedenle tüplerin açık olup olmadığının ve görevlerini yapabildiğinin gösterilmesi önemlidir. İnfertilite sebeplerinin %35’ini tüplere ait bozukluklar oluşturur. Bu bozuklukları anlayabilmek için HSG tetkiki tüplerdeki tıkanıklığı ve oluşmuş hasarı gösterebilir. Bu tetkik sonucuna göre ileri adımlar atılıp, tüp bebeğe de gidilebilir.
Yumurtlama Problemleri
Düzensiz veya anormal yumurtlama, kısırlığı oluşturan nedenlerin yaklaşık %5-25’ini oluşturur. Normal koşullarda, her ay yumurtalıklardaki olgunlaşmamış yumurtalardan bir tanesi gelişip büyüyerek çatlar ve yumurtlama oluşur. Anovulasyon yumurtlamanın olmamasıdır. Adet düzensizlikleri ve infertilitenin en önemli nedeni anovulasyondur. Adet görüldüğü halde ovulasyon olmayabilir. Yumurtlama olmadığı saptanırsa ilaç tedavisi ile yumurtlama sağlanabilir. Ovulasyon ilaçları alan kadınların %80’inden çoğunda düzenli yumurtlama sağlanır. Ek bir sorun yoksa 6 ay içinde tedavi şansı yüksektir.
Serviks Problemleri
İnfertilite oluşumunda serviksin (rahim ağzı) durumu nadiren tek başına önemli bir neden oluşturur. Spermleri öldüren ya da hareketsiz hale getiren salgılar (antikorlar) servikal mukusta, sperm yüzeyinde, seminal sıvıda veya her üçünde birden bulunabilir. Doktorunuzun size önereceği en basit tedavi yöntemi özel hazırlama teknikleri ile elde edilen, hızlı hareketli spermlerin rahim içine enjekte edildiği inseminasyon (aşılama) işlemidir.
Rahim Kaynaklı Problemler
Histerosalpingografi (ilaçlı rahim filmi) rahim içi ve tüplerin durumunu göstermektedir. Adetin bitiminden sonraki dönemde yumurtlama olmadan yapılır. İlaç rahim ağzından verilir ve rahmi doldurarak, tüplere doğru ilerler ve karın boşluğuna dökülür. Rahimde yapışıklık, rahim boşluğunun durumu ve myom olup olmadığı incelenir. HSG çekilirken verilen radyoopak maddenin oluşturduğu basınç ile bazen tüplerde varolabilen mukus tıkaçları açılabilir. Bu nedenle HSG sonrası kendiliğinden gebelikler oluşabilir. HSG aracılığı ile saptanan anomalilerin kesinleşmesi veya tedavisi için histeroskopi yapılabilir.
Karın Zarını İlgilendiren Sorunlar
Peritoneal (karın zarı) faktör, üreme organlarının veya karın boşluğunun iç yüzeyini kaplayan zarın anomalileri ile ilgilidir. Bu anomalilerde teşhis koymak için laparoskopi kullanılır. Laparoskopi, iç organların görülebilmesine ve mümkünse tedavisine olanak sağlayan cerrahi bir işlemdir. Laparoskopi ile tanımlanan endometriozis, kadınların %35’inde tek başına infertilite nedenidir.
Açıklanamayan İnfertilite
İnfertil çiftlerin yaklaşık % 5-10’unda tüm testler normal bulunmaktadır. Ancak bilinen tüm araştırmalara rağmen kısırlığı oluşturan neden ortaya çıkarılamamış ise, “açıklanamamış infertiliteden” bahsedilir. Açıklanamayan infertilite tedavisinde, sınırlı başarılarla aşılama ve ovulasyon indüksiyonu uygulanmaktadır. Aşılama tedavisi ile deneme başına elde edilen gebelik oranı %10-15 civarındadır. İlk 3-4 denemeden sonra başarı oranı dramatik olarak azalır.
Yaş Faktörü
Normal koşullarda korunmayan bir çift için evliliğinin birinci yılında gebe kalma şansı %80 dir. İlk adeti görmesinden hemen sonraki yıllarda gebelik şansı da yüksek değildir. Kadın cinsel olgunluk çağına geldiğinde adetleri düzenli ve gebe kalma şansı da artar. Kadında 40 yaşından sonra da gebelik olasılığı ileri derecede azalır. 40 yaş ve üzeri olgularda adet düzeni çoğunlukla normal olduğu halde gebe kalma oranı %10’un altına düşer. Gebelik oluştuğunda anne yaşının ileri olması nedeni ile bebekte kromozom anomalilerinin ve düşük riskinin arttığı da göz önüne alınmalıdır
Kısırlık Belirtileri Nelerdir?
Kısırlık belirtileri olabilecek bazı sebepleri paylaşsak da tüm bu belirtiler kesin olarak kısırlık tanısı koymak için yetersizdir. Kısırlık tanısı konulabilmesi için belirli tetkik ve sonuçlara ihtiyaç vardır.
Adet düzensizlikleri belki de hiç adet olamama, adetlerin aşırı derecede ağrılı olması, yoğun ve fazla kanamalar, Hamile olunmaması halinde memelerden süt gelmesi, Aşırı kilo ve hormon bozukluğuna da bağlı olabilecek aşırı tüylenme ve akne problemi ,çiftin 2 yıl korunmamalarına rağmen gebelik görülmemesi, 35 yaş üstü çiftlerin korunmamalarına rağmen 1 yıl içinde gebelik görülmemesi gibi durumlarda profesyonel destek almaları önerilir.
Kısırlık Testi Nasıl Yapılır?
Erkeklerde bu araştırma semen analizi ile yapılır. 3 – 4 günlük bir cinsel perhiz sonrası alınan sperm örneği mikroskop altında incelenir. Sperm sayısı, hareketliliği ve yapısı hakkında bilgi edinilir. Gerektiği hallerde antisperm antikoru da testlere eklenebilir.
Kadınlarda yumurtlamanın varlığı takip edilir. Adetin 2 ile 4 günleri alınan kan örneklerinde hormon profillerine bakılır. Bazen hekiminiz yumurta gelişimini ve yumurtlamayı 1 ay boyunca yapacağı ultrason testleri ile gözlemek isteyebilir. Yumurtalık rezervleri değerlendirilir.
Fallop tüplerinin açık ya da kapalı olması HSG olarak adlandırılan bir röntgen filmi ile kontrol edilebileceği gibi bazı durumlarda bu laparoskopi ile karın içinin kamera ile görüntülemesi sağlanabilir.
Kısırlık Nasıl Tedavi Edilir?
Hangi yöntemin önerileceği kararı yaşınız, daha önceden yaşanmış bir gebeliğinizin olup olmadığı, ne kadar süredir gebelik için emek harcadığınız bu bilgilerin ışığı altında, tüplerinizin, yumurta kalitenizin ve eşinizin sperm değerlendirilmesi sonrasında verilmektedir.
Düzenli adet gören kadınlarda her ay tek bir yumurta oluşur. tedavide dışardan verilen hormon ilaçları ile bu sayıyı artırılır. Her tedavi protokolü farklılıklar gösterebilir. Burada önemli olan kişiye uygun tedavi protokolünü seçmektir.
Medikal Tedavi
Eğersorun yumurtlama düzensizliğiyse tablet ya da enjeksiyon şeklinde kullanılacak ilaçlarla yumurta gelişimi sağlanır. Tablet formunda verilen tedavi vücudunuzdaki doğal sürecin daha etkin çalışmasını destekler. Enjeksion formlar direk olarak yumurtalıkları uyararak yumurtlamayı gerçekleştirmektedir.
Yumurta sayısını artırmayı amaçlayan hem tablet, hem de enjeksion ilaçlarında çoğul gebelik riski artarken bazen yan etki olarak ‘over hipersitimülasyonu’ olarak adlandırılan yumurtalıkların normalden fazla uyarılması durumu ile karşılaşılabilir. Bu ilaçların dozlarına ve folikül takibinde hassas bir yaklaşım gerekir.
Aşılama Tedavisi (İnseminasyon)
Doğurganlığın en yüksek olduğu yumurtlama döneminde eşinizin spermlerinin basit bir yöntemle rahim içine yerleştirilmesi tekniği ile uygulanır. Bu yöntemde tüplerin sağlıklı olduğunu çekilen HSG filmi ile tespiti önemlidir. Açıklanamayan infertilite problemlerinde tercih edilir.
Sperm sayısının ya da hareketliliğinin çok düşük seviyelere inmeden azaldığı, spermin rahim ağzından geçişinin engellendiği ya da cinsel ilişkinin vajinismus, erken boşalma, impotans gibi nedenlerle gerçekleşemediği çiftlerde etkin olarak kullanılır.
Eşinizin verdiği sperm örneğinden seçilen en hareketli ve fertilite şansı en yüksek spermler plastik bir tüp yardımı ile rahim ağzından geçilerek rahim içerisine bırakılır.
Aşılama tedavisi normal bir adet rahatsızlığının ötesinde ağrılı bir yöntem değildir. Genelde yumurtlama ilaçları ile birlikte uygulanır. Tedavinin başarı oranı yaklaşık %15 olup kadının yaşına, erkeğin sperm değerlerineve tüplerin sağlık durumuna göre değişim göstermektedir.
Cerrahi Yaklaşımlar
Laparoskopi yöntemigenel anestezi altında göbek deliğinin içinden veya göbek deliğinin altından yapılan 1 cm’lik kesi ile karın içine bir kamera yardımıyla girilir. Burada batının içerisinin rahim, yumurtalık ve tüpleri ilgilendiren hastalık veya sorunlar doğrudan gözlemlenebilir. Laparoskopi hem tanı hem de tedavi amaçlı yapılmaktadır.
Burada karın içi yapışıklıklar değerlendirilir, kapalı olan tüpler açılabilir, hasarlı tüp yapıları, yumurtalık kistleri ya da çikolata kistleri, myomlar tedavi edilebilir.
Histeroskopi : Histeroskop cihazı ile rahim içi görüntülenerek miyom, polip ve rahim içi perde ilgili sorunların teşhisi ve eş zamanlı müdahale ile tedavisi yapılabilir.
Tüp Bebek (IVF) Tedavisi
En çok bilinen infertilite tedavisidir. Doğal yollardan gebe kalmakta zorluk çeken çiftlere önerilecek tedavi yönteml de mevcuttur.
Hypnofertilite
Bebek sahibi olamamak, ya da farkında olmadan bilinç dışımızın bize yüklediği pek çok faktör bebek isteğimizi engelleyebilir. Anne olmaktan korkmak, yeni bir bebeğin sorumluluğunu alamamak, belki de kadın kimliğimizin bilinç dışındaki reddi kısırlık sebeplerimizden birkaçı olabilir. Uygun psiko-hypnoterapi programlarımızla buna yönelik tedavileri kliniğimizde çalışmaktayım.
Bütüncül Tıp Yaklaşımları
Son yıllarda infertilite ve pek çok hastalığın tedavisinde akapunktur, ozon tedavisi ve PRP desteği yoğun olarak uygulanmaktadır. Açıklanamayan infertilite vakalarında oldukça yüz güldürücü cevaplar almaktayız.